Για μια παιδική ηλικία

«Αν κάποιος ενήλικος, κατά μεγάλη σύμπτωση, συναντηθεί κάποια μέρα, ας πούμε βγαίνοντας από μια πυκνή ομίχλη, με το παιδί που είχε υπάρξει ο ίδιος, και αν και οι δυο τους αναγνώριζαν ο ένας τον άλλο, θα σωριάζονταν αμέσως κάτω κρύβοντας το πρόσωπό τους, ο ενήλικος από απελπισία, το παιδί από τρομάρα».

WM

Η μητέρα μου ήταν από ελληνοκαθολική οικογένεια, ο πατέρας μου από μαρωνίτικη οικογένεια. Ασφαλώς ακολουθούσαμε το θρήσκευμα του πατέρα. Ήμασταν επομένως μαρωνίτες χριστιανοί και ζούσαμε σ’ ένα μαρωνίτικο χωριό, περικυκλωμένο από χωριά Δρούζων. Φύγαμε από εκεί μετά από ένα επεισόδιο, όταν τρεις Δρούζοι επιτέθηκαν στο αυτοκίνητο των γονιών μου. Η μητέρα μου φοβήθηκε πολύ. Ήταν έγκυος σε μένα, νομίζω. Ο πατέρας μου αποφάσισε τότε να πάμε να μείνουμε σ’ ένα άλλο χριστιανικό χωριό, σε χριστιανική περιοχή. Αργότερα πήγαμε στη Βηρυτό. 

Εκεί τους βρήκε, το 1975, το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου. 

Τη λέξη πόλεμος δεν τη λέγαμε ποτέ, όμως την κλίναμε: «darah hiedrabou», «darabou», «darabouna» (θα βομβαρδίσουν, βομβάρδισαν, μας βομβάρδισαν). Με τους φίλους μου, είχαμε αναπτύξει μια έντονη αίσθηση για τους ήχους. Όταν ακούς «μπουμ», αυτό μπορεί να σημαίνει είτε ότι έπεσε μια βόμβα, κάπου μακριά, είτε ότι ένα κανόνι εξαπόλυσε μια βόμβα που θα έρθει να σκάσει ίσως κοντά σου. Αναγνωρίζαμε, αναγκαστικά, όλες τις αποχρώσεις. Ήμουν ικανός να πω για ένα κανόνι: «Είναι ένα 255, ή ένα 244». Έτσι όπως ένα παιδί περνάει την ώρα του κοιτάζοντας τ' αυτοκίνητα και λέγοντας: «Α, αυτό είναι Μερσεντές, εκείνο είναι Βόλβο».

Ήμουν ένα παιδί που το αγαπούσαν πολύ, αλλά με δίδαξαν να μισώ τους άλλους. Να απεχθάνομαι τους Μουσουλμάνους, τους Σιίτες, τους Σουνίτες, τους Δρούζους, τους Παλαιστίνιους, τους Εβραίους, τους Ισραηλινούς. Όλους εξίσου.

Το 1977, όταν ήμουν εννιά χρονών, δολοφονήθηκε ο δρούζος αριστερός ηγέτης Καμάλ Τζουμπλάτ. Βγήκαμε στους δρόμους για να χορέψουμε πάνω σε ένα πτώμα ακόμα ζεστό. Μόνο στα είκοσι κάτι μου χρόνια κατάλαβα τι σήμαιναν αυτοί οι πανηγυρισμοί. Μου φάνηκε σαν μια μεγάλη αδικία, στην οποία ήμουν και εγώ αυτουργός. Η ανάγκη  να γράφω προκύπτει από αυτό το συναίσθημα.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ↓

Το αόρατο κομμάτι

«[...] Ήθελα να γίνω άγιος. Να κάνω θαύματα. Προέρχομαι από μια οικογένεια με δεκαοχτώ παιδιά. Όπως σε όλες της οικογένειες εκείνης της εποχής, χρειαζόταν ένας γιατρός, ένας συμβολαιογράφος, ένας δικηγόρος, ένας δάσκαλος, ένας αγρότης για να αναλάβει τη φάρμα και μετά, καθώς έπρεπε επίσης να πληρωθεί και το χρέος προς την Εκκλησία, χρειαζόταν κι ένας εφημέριος. Εγώ, ήθελα να γίνω ποιητής, αλλά αυτό δεν υπήρχε στη λίστα των πραγμάτων που μπορούσαν να γίνουν τα παιδιά. Επομένως έγινα παπάς. Αυτό μου επέτρεψε να μάθω λατινικά και ελληνικά και να μείνω προσκολλημένος στα κείμενα. Δεν είναι πολύ μακριά από την ποίηση. Εντάξει, όμως. Ο Ιεζεκιήλ δεν είναι Μποντλέρ και οι Ψαλμοί, μέσα στη μπόχα απ’ το λιβάνι, καταντούσαν ανυπόφοροι. Υπήρχε το Άσμα ασμάτων, σύμφωνοι, αλλά ως εκεί. [...] Εγώ, δεν ήμουν ποιητής, όμως αγαπούσα την ποίηση όπως αγαπούν ένα όνειρο. Ήμουνα πιο υπομονετικός [...] Και στο τέλος συνέβη. Κάποια μέρα, χρόνια μετά, περπατούσα σ’ ένα μονοπάτι που περνούσε μέσα από δάσος. Άκουσα κραυγές. Πλησίασα. Ανάμεσα στα δέντρα, στις παρυφές του δρόμου, είδα μια γιγάντια αρσενική άλκη, ένα κτήνος 600 κιλών, ένα φοβερό τέρας. Στα πόδια του ένας άνθρωπος, με το κορμί ξεχαρβαλωμένο, που κουνιόταν ακόμα. [...] Υπάρχουν πράγματα που δεν σε ξεγελάνε: ξέρει κανείς πότε έρχεται η τελευταία του ώρα και η τελευταία μου ώρα είχε φτάσει, το ήξερα, τουλάχιστον η τελευταία μου ώρα σαν καλός χριστιανός. Ήταν τελειωμένη υπόθεση. Επιτάχυνε το βήμα της και όρμησε με όλη της τη δύναμη, με απερίγραπτη μανία. Τα μάτια της, το έβλεπα παρ’ όλη την απόσταση, έσταζαν αίμα. Χύμηξε και πότε στη ζωή μου δεν είχα νιώσει κάτι παρόμοιο όπως μπροστά σ’ αυτή την τερατώδη ομορφιά που ερχόταν προς το μέρος μου με τον εκκωφαντικό και υπόκωφο βρόντο του καλπασμού της.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ↓

Επετειακό

Η Καρχηδόνα τρανταζόταν από τις κανονιές, άνθρωποι έφευγαν ανάμεσα στα φλεγόμενα οδοφράγματα, καβαλάρηδες με γκρίζες στολές κυνηγούσαν καβαλάρηδες με μπλε στολές όταν μια έκρηξη ήρθε να συγκλονίσει τον αέρα γύρω μας. Πολλοί σωριάστηκαν στη μέση της μεγάλης πλατείας, πάνω στο τριγυρισμένο από δέντρα γρασίδι. Μια γυναίκα, πέφτοντας με τη σειρά της, κραύγασε America forever!! ξεσηκώνοντας τα χειροκροτήματα, τις επευφημίες και τις ζητωκραυγές του πλήθους, μαζεμένου πίσω από μεταλλικά κάγκελα κατά μήκος των δρόμων. Οι μάχες πολλαπλασιάζονταν, τα κανόνια βροντούσαν πάντα και οι άνθρωποι έμοιαζαν αθάνατοι. Η ζωή δεν τους εγκατέλειπε. Ένας σκύλος, όταν τον εγκαταλείπει η ζωή, τον εγκαταλείπει, τελεία και παύλα. [...] Εδώ, εκείνοι που έβλεπα να πεθαίνουν, δεν πέθαιναν. Παρίσταναν το θάνατο, έμεναν ξαπλωμένοι για μια στιγμή και μετά σηκώνονταν και ξανάρχιζαν να τρέχουν, αδιάφοροι για τους κινδύνους, κάτω από τα πυρά του μυδραλιοβόλου.

Οι εφορμήσεις συνεχίστηκαν όλο το πρωί. [...] Ακολούθησαν κι άλλες εκρήξεις κι άλλοι ελιγμοί ώσπου, κάτω από σαλπίσματα και τυμπανοκρουσίες, πραγματοποιήθηκε η μεγάλη επέλαση των λοφιοφόρων αλόγων και των αναβατών τους με τα αστραφτερά όπλα, με τη σπάθα στο απλωμένο χέρι κάτω απ’ τις αχτίδες του ήλιου. Τα λάβαρα και οι παντιέρες πετάριζαν στον άνεμο, δώδεκα κανονιές βρυχήθηκαν, η μυρωδιά του θειαφιού γέμισε τον αγέρα και οι καμπάνες άρχισαν να χτυπάνε κάτω από τους πανηγυρισμούς του χαρμόσυνου πλήθους. Τα κάγκελα έπεσαν, οι άνθρωποι πλημμύρισαν την πλατεία για να αγκαλιάσουν ζωντανούς και πεθαμένους, ενώ στην άκρη της χλόης, πλάι σε μια εξέδρα στημένη ανάμεσα στα δέντρα, είδα να καταφτάνει ένας άνθρωπος με λευκά ρούχα και λευκό καπέλο, πάνω σε άτι με ξανθιά χαίτη, θρυλικό άλογο, τους παλιούς καιρούς άγριο, σήμερα χαμουρωμένο και υποταγμένο στη θέληση των ανθρώπων. 

 ("Carthage, Missouri", στο Anima του Ουαζντί Μουαουάντ – κυκλοφορεί σύντομα)

 

Χαλάς!

“Έφυγα από το Λίβανο αμέσως μετά από το Θέλω να πω Εγώ γύρισα το δεύτερο βράδυ για να καθαρίσω Μας είπαν «μπαίνετε καθαρίζετε» κάνετε όπως με τα σκουπίδια «μαζεύετε πετάτε» Υπήρχε ένα ζευγάρι… Ένα ζευγάρι… As‘ab chi houwwé e-ttôkhbîr Ma fi as‘ab menno… Καταλαβαίνεις; Λέω ότι να δηγιέσαι είναι το πιο δύσκολο Ο πόλεμος είναι πιο εύκολο Πυροβολείς, σκοτώνεις, khalass Τώρα θα μπορούσες να είσαι γιος μου και θες να σου δηγηθώ ότι εγώ… αυτό κι εκείνο… έτσι και αλλιώς;… Όχι… Είναι όπως μια δίκη… Η δίκη και η ποινή… Αμνηστία-αμνηστία ‘emlo αμνηστία όχι δίκη ma ‘emlo δίκη Chou badak a‘mil εγώ θα προτιμούσα τη δίκη εγώ λοιπόν έκανα τη δίκη μου Ολομόναχος Υπάρχει Αυτός Εκεί πάνω Μου είπε «Φάντι, τι έκανες;» Ο Χριστός «Φάντι, έχεις αίμα στα χέρια σου, δεν έχεις ντροπή;» Είπα «Ναι, έχω ντροπή» Ο Χριστός μού είπε «Φάντι, να χτίσεις την εκκλησία μου Θα πας Θα δουλέψεις Θα κερδίσεις χρήματα σύμφωνοι και θα χτίσεις μια εκκλησία για τους μαρωνίτες» Έχτισα την εκκλησία την είδες έτσι; Με ξύλο κέδρου το είδες ναι; Τα αγάλματα τα έφερα από την Ιταλία ευλογημένα από τον πάπα… Μπαίνετε καθαρίζετε… Naddfo!… Naddfo σημαίνει «Καθαρίστε»… Naddfo! Naddfo τι; «Τους τραυματίες… υπάρχει ένας τραυματίας μπροστά σου; Τον αποτελειώνεις Παιδί γυναίκα γέρος η μάνα σου η ίδια Τραυματισμένη; Μπαμ!» Αυτές ήταν οι διαταγές Αλλά εγώ δεν μπόρεσα… ο φίλος μου ευτυχώς ήταν μαζί Εγώ έλεγα «εκεί» και αυτός σκότωνε. Μπαμ! Μπαμ! Του έδειχνα Μπαμ! Του έδειχνα Μπαμ! Του έδειχνα Μπαμ! Του έδειχνα Μπαμ! Μπαίναμε σ’ ένα σπίτι και του έδειχνα ένα δύο τρεις τέσσερις και αυτός ΜπαμΜπαμΜπαμΜπαμ! Khalass!”

 ("Paradise Hill, New Mexico", στο Anima του Ουαζντί Μουαουάντ – κυκλοφορεί σύντομα)

πρόχειρο γλωσσάρι αραβικών: 

‘emlo / ma ‘emlo : έχει / δεν έχει

Chou badak a‘mil : Τι θέλεις από μένα

Khalass! : Τέλος! Τέλειωσε!

Τα υπόλοιπα εξηγούνται στο κείμενο.

Ταξιδιωτικό

Η Γουινόνα ονειρευόταν μακρινές χώρες, άγριες περιοχές, άγνωστους τόπους. Ο Γουάχς μιλούσε για το άπειρο. Ούτε Ευρώπη, ούτε Αμερική, αλλά κάποιο μέρος κοντά στον ουρανό. Αρκούσε να περπατήσεις με τα πόδια σου να πατάνε πάντα τη γραμμή του 60ού παραλλήλου, με τη δύση μπροστά σου, τον λευκό ήλιο των τριζάτων χειμώνων της σιωπής: Μανιτόμπα Σασκάτσουαν Αλμπέρτα Βρετανική Κολομβία Αλάσκα. Να διασταυρωθείς με τους άγριους βίσωνες που μεταναστεύουν, να δεις το Άνκορατζ, σπονδυλική στήλη του Ειρηνικού Ωκεανού, να δεις τους πολικούς ουρανούς να χορεύουν μέσα στο παρδαλό φως τους και μετά, προς το βορρά, μέσα από παγωμένες λίμνες και βαθιές κοιλάδες, πιο μακριά από το Άνιακ και πιο ψηλά από τον ποταμό Γιουναλάκλιτ, να φτάσεις στο Φινιστέρ, στο Τέλος της Γης, ακριβώς στο σημείο του πορθμού. Να κάνεις όπως οι παλιοί, να εκμεταλλευτείς τις γέφυρες του πάγου, λεπτές κι εύθραυστες, για να διασχίσεις τον Βερίγγειο Πορθμό και να φτάσεις στην αντίθετη μα δίδυμη όχθη. Δεν θα υπήρχε επιτέλους ούτε Νέος Κόσμος ούτε Παλιός Κόσμος, μόνο η πνοή της Γης που γυρίζει γύρω από τον άξονά της.

 ("Arickaree, Colorado", στο Anima του Ουαζντί Μουαουάντ – κυκλοφορεί σύντομα)

Ο κόρακας και ο εφημέριος

«Θα μπορούσαμε ν’ αναρωτηθούμε πώς θα κατευνάσουμε τον σκανδαλισμό μας, ποια θρησκεία θα μπορούσε να μας παρηγορήσει, μέσω ποιας αιώνιας ζωής, αλλά ακόμα κι αν μια τέτοια αιώνια ζωή κατά καλή τύχη υπήρχε, πώς θα μπορούσε να μας κάνει ν’ αποδεχτούμε την πραγματικότητα; [...] Όσο κι αν είμαι ιερέας, μου είναι αδύνατο ν’ αποδεχτώ αυτό τον τερατώδη θάνατο. Αδύνατο. [...] ...αυτό ακριβώς είναι η αιώνια ζωή: κάτι που φτιάχνεται προσθέτοντας τη συμπόνια του καθενός, τη λύπη του καθενός, τη θλίψη του καθενός μέσα στη μνήμη του καθενός εδώ πέρα, πάνω στη γη. [...] Φίλοι μου, θα ήθελα να σας πω, εδώ, μπροστά στον τάφο της, ότι όσο ανέφικτο κι αν μπορεί να μοιάζει, η ζωή συνίσταται στο να ελπίζεις παρ’ όλ’ αυτά. Ελάχιστη σημασία έχουν τα μέσα αφού, σε ό,τι αφορά την ελπίδα, όλα τα μέσα είναι καλά: να ελπίζετε. Ποτέ δεν ξέρεις από πού έρχεται η σωτηρία».

 ("Corvus corax", στο Anima του Ουαζντί Μουαουάντ – κυκλοφορεί σύντομα)

(υπογράμμιση δική μας)

Το ινδιάνικο ζήτημα

– Η ιστορία μας έχει συρρικνωθεί σε ένα «problem». There are many ways to wipe out a nation. Μπορείς να το εξολοθρεύσεις μέσα στο αίμα αλλά μπορείς και να το συρρικνώσεις. You can reduce the history, the culture and the future of a whole nation to a fucking question. That’s our tragedy. Έχουμε συρρικνωθεί σε ένα «problem»! «How to solve the Indian question?!». Καταλαβαίνεις;... Πώς να το πούμε αυτό;

– Η Σέλι θέλει να πει ότι, για τους Λευκούς, είμαστε σαν τα σκατά πάνω στο πεζοδρόμιο. Αυτό το ονομάζουν «το ινδιάνικο ζήτημα», είπε ο Γουίλι χαμογελώντας. Η Σέλι δεν μίλησε για σκατά, μίλησε για «ινδιάνικο ζήτημα», που είναι ο πιο ταπεινωτικός όρος που υπάρχει. Πιο ταπεινωτικός ακόμα και από τα σκατά.

 ("Canis lupus familiaris", στο Anima του Ουαζντί Μουαουάντ – κυκλοφορεί σύντομα)

 

Αν ο καλλιτέχνης ήταν ζώο, τι ζώο θα ήτανε;

«Ο σκαραβαίος είναι ένα έντομο που τρέφεται με περιττώματα ζώων πολύ μεγαλύτερων από τον ίδιο. Τα έντερα αυτών των ζώων νόμισαν πως πήραν ό,τι υπήρχε να πάρουν από την τροφή που καταβρόχθισε το ζώο. Όμως, ο σκαραβαίος βρίσκει, στο εσωτερικό εκείνου που έχει απορριφθεί, την αναγκαία για την επιβίωσή του τροφή χάρι σ’ ένα εντερικό σύστημα, του οποίου η ακρίβεια, η φινέτσα και μια απίστευτη ευαισθησία ξεπερνούν τα συστήματα οποιουδήποτε θηλαστικού. Από αυτά τα περιττώματα με τα οποία τρέφεται, ο σκαραβαίος αντλεί την κατάλληλη ουσία για να δημιουργήσει αυτό το τόσο υπέροχο κέλυφος που όλοι γνωρίζουμε και που συγκινεί το βλέμμα μας: πράσινο του νεφρίτη στο σκαραβαίο της Κίνας, κόκκινο της πορφύρας στο σκαραβαίο της Αφρικής, μαύρο του γαγάτη στο σκαραβαίο της Ευρώπης και θησαυρός στο χρυσό σκαραβαίο, τον πιο θρυλικό απ’ όλους, ανεύρετο, υπέρτατο μυστήριο. 

Ένας καλλιτέχνης είναι σκαραβαίος που βρίσκει, στα περιττώματα της κοινωνίας, τα τρόφιμα που είναι αναγκαία για να δημιουργήσει τα έργα που γοητεύουν και αναστατώνουν τους ομοίους του. Ο καλλιτέχνης, σαν το σκαραβαίο, τρέφεται με τα σκατά του κόσμου για τον οποίο εργάζεται και, από αυτή την ελεεινή τροφή, κατορθώνει κάποιες φορές να κάνει να ξεπηδήσει η ομορφιά».

WM

(σελίδα υποδοχής στο σάιτ του Ουαζντί Μουαουάντ, ο οποίος

έχει ένα σκαραβαίο σε τατουάζ, στο δεξί του χέρι)

Άγρια ράτσα

«Είσαι από άγρια ράτσα, ένα ακατέργαστο βλαστάρι της φύσης. Πρέπει να παραμείνεις. Δεν θα σε εξημερώσω, δεν θα σε κάνω φοβιτσιάρη, υποταγμένο ζώο, ούτε τυφλό ζώο. Θα σου δώσω τη φωνή μου, θα σου δώσω τη γλώσσα μου, θα μου δώσεις τις σιωπές σου, θα μου δώσεις το παρόν σου. Είσαι σκύλος, από τη ράτσα των λύκων. Σκύλος είναι μια λέξη, είναι η λέξη που σε προσδιορίζει. Είμαι άνθρωπος από τη ράτσα των ανθρώπων. Άνθρωπος είναι μια λέξη, είναι η λέξη που με προσδιορίζει. Άνθρωπος και σκύλος πηγαίνουμε πλάι-πλάι στην επιφάνεια της γης. Αλλά μέσα σ’ έναν άνθρωπο που περπατάει υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που περπατάνε και κάτω από τη γη υπάρχει άλλη γη και πίσω από τα ονόματα των χωρών υπάρχουν άλλες χώρες. Έχει σημασία να το ξέρεις».

("Cherokee Village, Arkansas", στο Anima του Ουαζντί Μουαουάντ – κυκλοφορεί σύντομα)

Εικόνα: © Sophie Jodoin, Étude pour Anima (πορτρέτο του Μέισον-Ντίξον Λάιν).